İhbar Tazminatı Nedir? İhbar Tazminatına Kimler Hak Kazanır? İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İhbar Tazminatı Nedir? İhbar Tazminatına Kimler Hak Kazanır? İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İhbar Tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca, belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın (işçi veya işveren), kanunda belirlenen bildirim süresine uymaması halinde karşı tarafa ödemek zorunda olduğu bir mali yükümlülüktür.

Bu tazminatın temel amacı, iş sözleşmesinin aniden sona ermesi durumunda, diğer tarafın (işçinin yeni iş bulması veya işverenin yeni eleman bulması) mağduriyetini gidermek ve feshin usulüne uygun yapılmasını sağlamaktır.

1. İhbar Tazminatının Şartları Nelerdir?

İhbar tazminatının doğması ve ödenebilmesi için şu üç temel şartın bir arada bulunması gerekir:

1. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İşçi ve işveren arasındaki sözleşmenin süresinin belirli olmaması gerekir. (Belirli süreli sözleşmeler, süre bitiminde kendiliğinden sona erdiğinden ihbar tazminatı doğmaz.)
2. Haksız Fesih Olmaması: İş sözleşmesinin feshedilmesi, İş Kanunu’nun 24. (işçi için) ve 25. (işveren için) maddelerinde belirtilen haklı bir nedene dayanmamalıdır. (Haklı nedenle derhal fesih durumunda ihbar süresi beklenmez ve tazminat ödenmez.)
3. İhbar Süresine Uyulmaması: Sözleşmeyi fesheden taraf, Kanun’da belirtilen ihbar (bildirim) sürelerine uymadan veya bu süre dolmadan iş akdini sonlandırmış olmalıdır.

Önemli Not: İhbar tazminatı, sadece işçiye özgü bir hak olmayıp, bildirim süresine uymayan işçi de işverene bu tazminatı ödemek zorunda kalabilir.

2. Yasal İhbar Süreleri

İş Kanunu’na göre, sözleşmeyi feshetmek isteyen tarafın, diğer tarafa ne kadar süre önceden haber vermesi gerektiği (ihbar süresi), işçinin o işyerindeki kıdemine göre belirlenir. Bu süreler asgari olup, sözleşme ile artırılabilir ancak işçi aleyhine azaltılamaz:

İşveren, bu süreler boyunca işçiyi çalıştırmak zorundadır. Ancak, işveren isterse bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek iş sözleşmesini hemen sona erdirebilir (İhbar Tazminatı ödemesi).

3. İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İhbar tazminatı, işçinin kıdemine uygun olan bildirim süresine denk gelen brüt ücreti üzerinden hesaplanır.

Hesaplamada Kullanılan Temel Formül:

Aşamalı Hesaplama:

1. Giydirilmiş Brüt Ücretin Tespiti: İşçinin son aldığı aylık brüt maaşına, süreklilik arz eden tüm yan haklar (ikramiye, prim, yol, yemek yardımı vb.) dahil edilerek giydirilmiş brüt ücret bulunur.
2. Günlük Brüt Ücretin Hesaplanması: Aylık giydirilmiş brüt ücret 30’a bölünerek bir günlük giydirilmiş brüt ücret tespit edilir.
3. Kıdeme Göre Süre Belirleme: İşçinin kıdemine karşılık gelen ihbar süresi (14, 28, 42 veya 56 gün) belirlenir.
4. Tazminatın Hesaplanması: Günlük brüt ücret ile belirlenen ihbar süresinin gün sayısı çarpılarak brüt ihbar tazminatı tutarına ulaşılır.
5. Vergi Kesintisi: Brüt tutar üzerinden Gelir Vergisi ve Damga Vergisi kesintisi yapılır. (Kıdem tazminatının aksine, ihbar tazminatında bir tavan sınırlaması yoktur.)

İş Arama İzni: İşveren, ihbar süresi boyunca işçiye yeni iş araması için günde en az iki saat ücretli izin vermek zorundadır. Bu izni vermeyen işveren, o sürenin ücretini işçiye %100 zamlı ödemekle yükümlüdür.

4. Deneme Süresinde İşten Ayrılma ve Tazminat Hakkı

İş Kanunu’na göre, işçi ve işveren, iş sözleşmesine en fazla iki aylık bir deneme süresi koyma hakkına sahiptir. Bu deneme süresi, tarafların birbirine uyumunu test etmesi için tanınan özel bir dönemdir.

Deneme süresi içinde iş sözleşmesinin feshi, ihbar tazminatı açısından çok net bir kurala tabidir:

Kural: Deneme süresi içinde iş sözleşmesini fesheden taraf (işçi veya işveren), hiçbir bildirime gerek olmaksızın ve ihbar tazminatı ödemeksizin sözleşmeyi sonlandırabilir.

Bunun anlamı şudur:

• İşçi İçin: Deneme süresi içindeyken işten ayrılırsanız, işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalmazsınız.
• İşveren İçin: İşveren, deneme süresi içinde sözleşmenizi feshederse, size ihbar tazminatı ödemek zorunda değildir.

Önemli İstisnalar:

1. Deneme Süresi Aşıldıysa: Deneme süresi (en fazla 2 ay) dolduktan sonra iş akdiniz feshedilirse, artık genel ihbar ve kıdem tazminatı şartları geçerli hale gelir.
2. Kıdem Tazminatı: Deneme süresinde işten ayrılan işçinin, ihbar tazminatı alamadığı gibi, kıdem tazminatı alma hakkı da bulunmaz. (Kıdem tazminatı için en az 1 yıllık hizmet süresi gereklidir.)