İlaç Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir? Acil Durumda Nasıl Davranılmalı?

İlaç zehirlenmesi veya aşırı doz alımı, reçeteli ya da reçetesiz bir ilacın, bitkisel takviyenin veya yasa dışı maddenin önerilenden çok daha yüksek miktarlarda tüketilmesi sonucu oluşan toksik bir durumdur. Belirtiler, alınan ilacın türüne, miktarına ve kişinin genel sağlık durumuna göre büyük ölçüde değişiklik gösterir, ancak ortak ve kritik bulgular mevcuttur.

Unutmayın: İlaç zehirlenmesi şüphesi, derhal tıbbi yardım gerektiren ACİL BİR DURUMDUR.

1. Genel İlaç Zehirlenmesi Belirtileri

Çoğu ilaç zehirlenmesi vakasında görülen yaygın belirtiler, vücudun temel sistemlerinin etkilendiğini gösterir:

A. Sindirim Sistemi Belirtileri

Mide Bulantısı ve Kusma: Zehirlenmenin en yaygın başlangıç belirtileridir.
Karın Ağrısı ve Kramplar: Mide ve bağırsaklarda rahatsızlık ve şiddetli ağrı.
İshal: Bazı vakalarda şiddetli ve kanlı ishal görülebilir.
Ağız Çevresinde Yanma/Tahriş: Özellikle yakıcı maddelerin alınması durumunda görülebilir.

B. Nörolojik ve Bilinç Durumu Belirtileri

Uyuşukluk ve Uyku Hali: Kişinin mayışması, sürekli uyuma isteği veya derin bir uyku hali.
Bilinç Bulanıklığı/Kayıp: Kişinin sorulara cevap verememesi, kafa karışıklığı (konfüzyon) veya tamamen bilincini yitirmesi (koma).
Baş Ağrısı ve Baş Dönmesi: Denge kaybı, sersemlik hissi.
Hiperaktivite/Ajitasyon: Bazı ilaç türlerinde tam tersi, kontrol edilemeyen huzursuzluk ve aşırı hareketlilik.
Nöbetler (Kasılmalar): Özellikle sinir sistemini etkileyen ilaçlarda görülen ciddi bir belirtidir.

C. Dolaşım ve Solunum Sistemi Belirtileri

Nabız ve Kalp Ritminde Bozukluk: Kalp atışlarının aşırı hızlanması (Taşikardi) veya yavaşlaması, düzensiz çarpıntılar.
Solunum Güçlüğü: Nefes almada zorluk, hızlı veya yavaş nefes alma, yüzeysel solunum veya solunum durması.
Cilt Renginde Değişiklik: Oksijen yetmezliği nedeniyle ciltte morarma (siyanoz), solgunluk veya bazı zehirlenmelerde ciltte kızarıklık.
Kan Basıncı Değişiklikleri: Şiddetli düşüş (şok) veya yükseliş.

D. Diğer Belirtiler

Aşırı Terleme: Soğuk terleme.
Göz Problemleri: Görme bulanıklığı, gözbebeklerinin aşırı büyümesi (midriyazis) veya küçülmesi.
Kas Zayıflığı ve Titreme.
Ateş veya Vücut Sıcaklığında Değişiklikler.

2. Sık Görülen İlaç Zehirlenmelerine Özgü Belirtiler

Farklı ilaç gruplarının aşırı doz alımında ortaya çıkan bazı özel ve kritik belirtiler vardır:

İlaç Grubu (Örnek)	Olası Zehirlenme Belirtisi	Kritik Organ Etkilenimi
Parasetamol (Ağrı Kesiciler)	İlk aşamada hafif veya belirtisiz olabilir. Daha sonra mide problemleri, terleme, halsizlik.	Karaciğer Yetmezliği (Hayati tehlike taşır)
Salisilatlar (Aspirin vb.)	Kulak çınlaması, hızlı solunum, bulantı, kusma.	Solunum alkalozu, metabolik asidoz.
Opioidler (Bazı Ağrı Kesiciler)	Aşırı uyuşukluk, küçülmüş gözbebekleri, yavaş ve yüzeysel solunum.	Solunum Durması (En büyük risk)
Antidepresanlar	Hızlı kalp atışı, nöbetler, koma, bilinç bulanıklığı.	Kalp ritim bozuklukları, sinir sistemi.

3. Acil Durumda Yapılması Gerekenler

İlaç zehirlenmesi hayatı tehdit eden bir durumdur ve hızlı hareket etmek hayati önem taşır.

Hemen $112$ ‘yi Arayın: Derhal acil tıbbi yardım çağırın veya kişiyi en yakın acil servise götürün.
Sakin Kalın ve Bilgi Verin: Acil servise veya sağlık ekiplerine şu bilgileri eksiksiz verin:
- Hangi ilacın alındığı (İlaç kutusunu/prospektüsü yanınızda bulundurun).
- Ne kadar alındığı (Tahmini tablet/miligram miktarı).
- Ne zaman alındığı.
- Zehirlenen kişinin yaşı ve kilosu.
- Kişinin mevcut genel durumu ve belirtileri.
Kusturmaya Çalışmayın: Kişiyi kesinlikle kusturmaya çalışmayın. Özellikle bilinç kapalıysa veya yakıcı bir madde alındıysa bu, durumu daha kötü hale getirebilir (soluk borusuna kaçma riski).
Bilinç Kontrolü: Kişi baygınsa ve bilinç kaybı varsa, kusmuk aspire etme riskini azaltmak için yan yatırıp koma pozisyonu verin.

Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve bir doktor tavsiyesi yerine geçmez. İlaç zehirlenmesi şüphesinde derhal bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.