Siyasetin Güler Yüzü: Erdal İnönü

Erdal İnönü (1926-2007), Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün oğlu olmasının ötesinde, hem uluslararası alanda tanınmış bir bilim insanı hem de Türk siyasetine zarafet ve seviye getiren saygın bir lider olarak tarihe geçmiştir. Vefatının yıl dönümünde, onun bilimle harmanlanmış siyasi kişiliğini ve babasıyla olan benzersiz bağını hatırlıyoruz.

Fizikçi Kimliği ve Siyasete Giriş

Teorik fizik alanında dünya çapında saygın bir kariyere sahip olan İnönü, Caltech ve Princeton gibi prestijli kurumlarda eğitim gördü. Özellikle Lie grupları ve simetri üzerine yaptığı çalışmalar, matematiksel fizik literatürüne “İnönü-Wigner Büzülmesi (Contraction)” olarak girmiştir. Bu bilimsel miras, onun ne denli yetkin bir entelektüel olduğunu kanıtlar.

12 Eylül 1980 darbesinin ardından siyasetin yeniden canlandığı bir dönemde, 1983 yılında Sosyal Demokrasi Partisi’nin (SODEP) kurucu genel başkanı olarak aktif siyasete atıldı. Siyasetteki sert ve kutuplaştırıcı atmosferin aksine, İnönü bilimsel aklı, mizahı ve hoşgörüyü ön plana çıkaran bir liderlik sergiledi. Bu tavrı, ona “siyasetin güler yüzü” lakabını kazandırdı. Başbakan Yardımcılığı ve kısa bir dönem Dışişleri Bakanlığı görevlerini üstlenmiş, koltuğa bağlı kalmayan ilkeli duruşuyla daima takdir toplamıştır.

Baba ve Oğul: Paşa’nın Gölgesi ve Kendi Işığı

Erdal İnönü’nün hayatındaki en önemli denge noktası, babası İsmet İnönü ile olan ilişkisidir.

Özel Anı: Paşa’nın Otoritesi ve Oğlunun Bağımsızlığı

Erdal Bey, otobiyografik eserlerinde ve söyleşilerinde, babasının otoriter devlet adamı kimliğinin aksine, aile içinde çocuklarının gelişimine saygı duyan bir ebeveyn olduğunu anlatmıştır. Ancak Paşa’nın gölgesi her zaman oradaydı. Erdal İnönü, siyasete girmeyi düşünmediği gençlik yıllarında, babasının adının getirdiği beklentilerden kaçınmak için kendisini bilime adamıştır.

Önemli Bir Anekdot: Erdal İnönü, siyasete girmeden önce, İsmet Paşa’nın adını taşıyan bir politikacı olmaktansa, kendi başarılarıyla tanınan bir bilim insanı olmayı seçmiştir. Siyasete atılma kararı, babasının vefatından sonra ve Türkiye’nin demokratikleşme ihtiyacının en yüksek olduğu 1980’li yılların başında gelmiştir. Bu, onun politik kariyerini babasının bir “mirası” değil, kendi özgür iradesi ve ülkeye hizmet etme sorumluluğu olarak gördüğünün en açık kanıtıdır.

Erdal İnönü’nün Siyasi Hayatı: Dönüm Noktaları ve Görevleri

Erdal İnönü, 1983 yılında aktif siyasete atılmış ve yaklaşık 12 yıl boyunca Türk solunun en önemli lideri olarak görev yapmıştır.

1. Kuruculuk ve Liderlik (SODEP ve SHP)

SODEP’in Kurulması (1983): 12 Eylül darbesinin ardından siyasi partilerin yeniden kurulmaya başlandığı dönemde, Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kurucu genel başkanı oldu.
- Ancak, 12 Eylül yönetimi (Milli Güvenlik Konseyi) tarafından veto edildiği için 1983 seçimlerine katılamadı. Bu durum, ona halk nezdinde mağduriyetten kaynaklanan büyük bir sempati kazandırdı.
SHP Genel Başkanlığı (1986–1993): SODEP ile Halkçı Parti’nin birleşmesiyle kurulan Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) Genel Başkanlığı görevini üstlendi. SHP’yi, sol siyasetin yeniden toparlanmasında kritik bir aktör haline getirdi.

2. Uzlaşmacı Siyaset ve Koalisyonlar

TBMM’ye Giriş (1986): Ara seçimlerde milletvekili seçilerek Meclis’e girdi ve muhalefet lideri oldu.
Başbakan Yardımcılığı (1991–1993): 1991 Genel Seçimlerinin ardından, Süleyman Demirel’in genel başkanı olduğu Doğru Yol Partisi (DYP) ile SHP arasında kurulan DYP-SHP Koalisyon Hükümeti‘nde Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı.
- Bu koalisyon döneminde, Türk siyasetindeki sert kutuplaşmayı yumuşatma ve uzlaşma kültürünü yerleştirme çabalarıyla öne çıktı.

3. Kritik Olaylar ve Duruşlar

Sivas Katliamı Sırasındaki Duruşu (2 Temmuz 1993): Sivas’ta yaşanan acı olaylar sırasında Başbakan Yardımcısı olarak görevdeydi. İnönü’nün olaylara karşı gösterdiği üzüntü ve sorumluluk bilinci, onun insancıl ve duyarlı siyasetçi kimliğini pekiştirdi.

4. CHP ile Bütünleşme ve Son Görevler

SHP ve CHP Birleşmesi (1995): Türk solunun tek çatı altında toplanması için önemli adımlar attı ve SHP, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile birleşti. Bu, uzun yıllar süren sol parçalanmışlığı bitirme yolunda atılmış önemli bir adımdı.
Dışişleri Bakanlığı (1995): Kısa bir dönem de olsa, Tansu Çiller’in kurduğu yeni koalisyon hükümetinde Dışişleri Bakanlığı görevini üstlendi. Bu görevi, aktif siyasetten ayrılana kadar sürdürdü.

Siyasi Mirası

Erdal İnönü, siyasi hayatı boyunca en çok şu özellikleriyle anılmıştır:

Nezaket ve Hoşgörü: Siyasi tartışmalara bile güler yüzü ve mizahı getirmesi, rakipleri tarafından dahi takdir görmesini sağladı.
İlke Odaklılık: Makam ve koltuğa bağlı kalmayışı; SHP’den CHP’ye geçişte ve aktif siyaseti bırakırken gösterdiği etik ve ilkeli duruş, onun dürüstlük abidesi olarak anılmasına yol açtı.
Bilimsel Akıl: Karar alma süreçlerinde mantık ve bilimselliği ön planda tutması, Türk siyasetine yeni bir vizyon katmıştır.

Erdal İnönü, babasının devlet adamlığı vizyonu ve demokratikleşme ilkelerini siyasi ahlakına taşımış; ancak Paşa’nın keskin siyaset dilini yumuşak, uzlaşmacı ve demokratik bir tavırla harmanlayarak siyasette kendine özgü bir alan yaratmayı başarmıştır.

Vefatının yıl dönümünde, Erdal İnönü, sadece bir lider olarak değil, aynı zamanda bilim, nezaket ve demokratik uzlaşma değerlerinin Türk siyasetindeki somut örneği olarak hatırlanmaktadır.