Nöbetçi Eczaneler
Umut Hakkı Nedir? Abdullah Öcalan’dan “Umut İlkesi” Açıklaması
Türkiye, bir kez daha Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları ile siyasi taleplerin kesiştiği bir tartışmanın odağında: Umut Hakkı. Terör örgütü lideri Abdullah Öcalan’ın İmralı Cezaevi’nden avukatları aracılığıyla yaptığı çağrı ve Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) tarafından bu çağrıyı desteklemek üzere düzenlenecek olan yürüyüşler, infaz hukuku reformu gerekliliğini Türkiye’nin en sıcak gündemi haline getirdi.
Öcalan’dan Açık Mesaj: “Umut İlkesi Devletin Atması Gereken Bir Adımdır”
Abdullah Öcalan’ın 13 Ekim 2025 tarihli avukat görüşmesinin detayları, 17 Ekim’de kamuoyuna duyuruldu. Açıklamada, PKK liderinin hem hukuki hem de siyasi boyutları kapsayan net mesajı dikkat çekti:
“Umut ilkesi devletin atması gereken bir adımdır. Bu bagajı kaldırması lazım. Bu, binlerce insanı etkileyen bir meseledir. Hukuk açısından bunun yapılması gerekir. Politika da adalet de bunu gerektiriyor.”
Umut Hakkı Nedir? AİHM Neden Zorluyor?
Umut Hakkı (Right to Hope), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 3. Maddesi (İşkence, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Muamele Yasağı) kapsamında değerlendirilen temel bir insan hakkıdır.
Hukuki Zorunluluk: AİHM’e göre, ömür boyu hapis cezasına mahkûm edilen bir kişinin, bir gün serbest bırakılma ihtimalinin tamamen ortadan kaldırılması, insan onuruna aykırıdır. Mahkeme, Vinter ve Diğerleri v. Birleşik Krallık kararı başta olmak üzere içtihatlarında, ağırlaştırılmış müebbetin en geç 25 yıl içinde esastan gözden geçirilmesini sağlayacak somut ve ulaşılabilir bir mekanizma talep etmektedir.
Türkiye’deki Sorun: Türkiye’de terör suçlarından hüküm giyen ağırlaştırılmış müebbet mahkûmları, mevcut yasal düzenlemeler nedeniyle koşullu salıverilme hükümlerinden kategorik olarak yararlanamamaktadır. AİHM’in 2014’teki Öcalan v. Türkiye (No. 2) kararının temel dayanağı da, bu mutlak tahliye yasağının AİHS’ye aykırı olmasıdır.
Uygulama Şekli: Umut Hakkı, hükümlüye doğrudan tahliye garantisi vermez. Sadece cezanın belirli bir süresinin (örneğin 25 yıl) ardından, hükümlünün cezaevindeki iyi hâli, rehabilitasyonu ve topluma yeniden entegre olma potansiyelinin bağımsız bir kurul veya mahkeme tarafından değerlendirilmesini zorunlu kılar.
DEM Parti’den Sokak Desteği ve Siyasi Boyut
Öcalan’ın açıklamasının ardından siyasi alanda ilk somut adım DEM Parti’den geldi. Parti, Umut Hakkı’nın yasal mevzuata geçirilmesi ve tecridin kaldırılması talebiyle bir eylemsellik sürecini başlattı.
18 Ekim 2025 Cumartesi günü Diyarbakır başta olmak üzere çeşitli kentlerde düzenlenen yürüyüşler ve etkinlikler, talebin sadece hukuki değil, aynı zamanda Kürt seçmen tabanı için kritik bir siyasi beklenti olduğunu gösterdi. DEM Parti, bu talebi “demokratik entegrasyon” ve Türkiye’de olası bir barış sürecinin başlangıcı olarak konumlandırmaktadır.
İktidarın ve Uluslararası Baskının Kıskaçında
Umut Hakkı konusunda iktidar cephesinin yaklaşımı ise temkinli ve çelişkilidir.
- Hukuki Reddetme: AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, “Bizim kanunlarımızda Umut Hakkı yok,” açıklamasını yaparak mevcut yasal durumu savundu. Bu pozisyon, mevcut infaz rejiminin değiştirilmesine sıcak bakılmadığını işaret ediyor.
- Uluslararası Baskı: Ancak bu tutum, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Türkiye’ye yönelik baskısını artıran temel neden. Komite, “Gurban Grubu” kararları kapsamında Türkiye’den, infaz hukukundaki yapısal eksikliği giderecek ve AİHM kararlarını uygulayacak adımları atmasını talep ediyor ve süreci yakından izliyor.